Theo học thuyết đặc tính nghề và môi trường làm việc của John Holland, việc xác định bản thân thuộc nhóm đặc tính nghề nào sẽ giúp một người tìm ra ngành học hay nghề nghiệp có thể phù hợp với mình nhất. Tuy nhiên, phần lớn mỗi người sẽ có hơn một nhóm nổi trội. Trong trường hợp đặc biệt, có người có thể có hơn bốn nhóm nổi trội.
Hướng nghiệp cho các bạn trẻ là điều vô cùng quan trọng. Trong bài viết này, tôi sẽ giới thiệu cặp mật mã Holland Kỹ thuật và Xã hội. Tôi hy vọng rằng những bài viết này phần nào giúp các em và cha mẹ hiểu thêm về sự trộn lẫn giữa hai nhóm đặc tính nghề theo lý thuyết của giáo sư John Holland, từ đó định hướng nghề nghiệp cho các em được tốt hơn.
Những bài viết này tôi viết dựa trên sách của chính tác giả học thuyết, giáo sư John Holland, Bản đồ thế giới nghề nghiệp và các nghiên cứu lâu năm của công ty ACT, là công ty chuyên làm trắc nghiệm ở Mỹ, và từ những quan sát của bản thân tôi trong hơn chín năm làm công tác giáo dục và tư vấn hướng nghiệp.
(Nếu bạn chưa biết Lý thuyết mật mã Holland và Bản đồ thế giới nghề nghiệp có thể đọc thêm tại đây: Lý thuyết mật mã Holland; Bản đồ thế giới nghề nghiệp)
Tôi mong các em và quý cha mẹ hãy xem đây là một trong những nguồn tài liệu tham khảo. Nếu phần nào không phù hợp với trường hợp của mình, các em và gia đình hãy nghe theo nhận định của bản thân vì những gì tôi chia sẻ chưa chắc đã đúng cho tất cả mọi người.
Tổ hợp Kỹ thuật và Xã hội – Họ là ai?
Quý độc giả có thể đọc lại các bài tôi viết trước đây về nhóm Kỹ thuật và Xã hội để hiểu kỹ hơn. Trong bài này, tôi chỉ tóm tắt những chi tiết cho thấy vì đâu khi hai nhóm này ở trong cùng một con người, mâu thuẫn sẽ xảy ra.
- Những em thuộc nhóm Kỹ thuật yêu thích các hoạt động tương tác với các đồ vật, công cụ, máy móc và động vật một cách rõ ràng, mạch lạc. Người thuộc nhóm này có năng lực thủ công, cơ khí, nông nghiệp, điện và kỹ thuật và do đó không thích các hoạt động mang tính lý thuyết hay xã giao. Nói ngắn gọn, người thuộc nhóm Kỹ thuật có các xu hướng không thích đoàn thể, ít ưa giao tiếp với con người, thoải mái hơn khi làm việc một mình với đồ vật, máy móc, dụng cụ, cây cối, hay động vật (Holland, 1985, p.19).
- Trong khi đó, những em thuộc nhóm Xã hội lại ưa các hoạt động tương tác với con người để tuyên truyền, huấn luyện, phát triển, chữa lành hoặc giác ngộ. Người thuộc nhóm này có năng lực giao tiếp với các cá nhân và năng lực liên quan đến giáo dục. Nói ngắn gọn, người thuộc nhóm Xã hội không có thế mạnh về thủ công và kỹ thuật, không thích các hoạt động rõ ràng, có trật tự, có hệ thống liên quan đến vật liệu, công cụ hoặc máy móc và thoải mái hơn khi làm việc với người khác (Holland, 1985, p.21).
Hãy đặt mình vào vị trí của một bạn trẻ có hai nhóm Kỹ thuật và Xã hội mà chưa hiểu rõ chính mình. Sẽ dễ hiểu thôi nếu bạn trẻ này lo lắng khi thấy có lúc mình rất thích làm việc với người khác, thích giao tiếp và giúp đỡ bạn bè hay người xung quanh rồi đột ngột có những lúc không thích trò chuyện hay gặp gỡ bất kỳ ai, cảm thấy thoải mái hơn khi làm việc với máy móc, vật dụng, và công cụ. Đây là điều rất thường xảy ra cho những ai có cả hai nhóm Kỹ thuật & Xã hội.
Giải pháp là gì?
Điều đầu tiên và quan trọng nhất là hiểu và chấp nhận chính mình có những tính cách nghề nghiệp thuộc hai nhóm trái ngược nhau, ở đây là Kỹ thuật và Xã hội. Khi ta có cách giải thích cho hành vi và cảm xúc của ta, mọi chuyện sẽ dễ giải quyết hơn rất nhiều.
Điều thứ hai và quan trọng không kém đó là các bạn trẻ thuộc nhóm này nên hiểu rằng mỗi khó khăn trong cuộc sống đều đi kèm với một món quà đặc biệt. Món quà mà cuộc sống dành tặng cho các bạn thuộc hai nhóm Kỹ thuật và Xã hội đó là họ hoàn toàn bổ túc được điểm yếu cho chính bản thân mình.
Hãy tưởng tượng một kỹ thuật viên rất giỏi chuyên môn kỹ thuật mà cũng giỏi giao tiếp, đào tạo, và làm việc nhóm! Họ sẽ phát triển rất tốt trong nghề nghiệp. Họ sẽ có nhiều cơ hội nắm giữ các vị trí quản lý bên trong ngành kỹ thuật nhờ điểm mạnh của nhóm Xã hội mang lại. Đó là bức tranh tuyệt vời nhất của một người có hai nhóm Kỹ thuật và Xã hội đã vượt qua mâu thuẫn và phát triển toàn diện thế mạnh của mình.
Vậy làm sao để kết hợp điểm mạnh của hai nhóm đối nhau và khắc phục sự mâu thuẫn mà chúng mang tới?
Tôi hay dùng hình ảnh ẩn dụ của một người bước lên một bước rồi bước lùi một bước. Đó là hình ảnh của một người có hai nhóm đối nhau khi chưa giải quyết được mâu thuẫn của mình. Kết quả là họ mãi quay về khởi điểm. Sau đó, tôi dùng hình ảnh của cùng người ấy bước lên một bước, sau đó xoay người lại, rồi bước lùi một bước. Lúc này, người ấy đã tiến lên được hai bước chứ không quay về khởi điểm nữa. Chìa khóa là làm sao ta có thể quay người?
Các bạn trẻ sẽ quay người được khi:
- Hiểu về bản thân trong cả hai nhóm
- Trải nghiệm các hoạt động nghề nghiệp trong cả hai nhóm để hiểu sở thích và khả năng tự nhiên của mình
- Chấp nhận sự mâu thuẫn nội tại và học cách lắng nghe nhu cầu của bản thân để tìm sự cân bằng. Ví dụ, khi mệt thì tránh giao tiếp với người khác.
- Kiên nhẫn và kiên trì. Với thời gian và sự tập luyện, bạn sẽ tìm ra điểm quay mình ấy.
Cơ hội nghề nghiệp cho nhóm Kỹ thuật – Xã hội
Theo bản đồ thế giới nghề nghiệp của ACT và Mạng nghề nghiệp của Mỹ (Onet) có một số công việc phù hợp cho những người có hai nhóm Kỹ thuật và Xã hội:
- Nhóm ngành thuộc khối Chữa trị: Nhà thần kinh học, Bác sĩ sản khoa/phụ khoa/nhãn khoa, Bác sĩ vật lý và phục hồi chức năng, Trị liệu vật lý, Trợ lý bác sĩ, Bác sĩ y học thể thao, Chuyên gia châm cứu
- Nhóm ngành thuộc khối Đào tạo/Giáo dục: Giáo viên khoa học nông nghiệp (sau bậc phổ thông trung học), Huấn luyện viên thể thao, Giáo viên hóa học (sau trung học), Giáo viên kỹ thuật (sau bậc phổ thông trung học), Giáo viên khoa học bảo tồn và lâm nghiệp (sau bậc phổ thông trung học)
- Nhóm ngành khác: Chuyên gia chăm sóc da, Chuyên viên cấp cứu, Huấn luyện viên thể dục, Cảnh sát, Giám sát phòng cháy và chữa cháy, Lính cứu hỏa, Kỹ thuật viên dinh dưỡng, Nhân viên cứu thương, Chuyên viên thú y, Tài xế xe buýt v.v.
Bài viết được tham khảo từ Hướng nghiệp sông An
