Theo học thuyết mật mã Holland, việc xác định bản thân thuộc nhóm đặc tính nghề nào sẽ giúp một người tìm ra ngành học hay nghề nghiệp có thể phù hợp với mình nhất. Tuy nhiên, phần lớn mỗi người sẽ có hơn một nhóm nổi trội. Trong trường hợp đặc biệt, có người có thể có hơn bốn nhóm nổi trội.
Hướng nghiệp cho các bạn trẻ là điều vô cùng quan trọng. Trong bài viết này, tôi sẽ giới thiệu cặp mật mã Holland Xã hội và Nghệ thuật. Tôi hy vọng rằng những bài viết này phần nào giúp các em và cha mẹ hiểu thêm về sự trộn lẫn giữa hai nhóm đặc tính nghề theo lý thuyết của giáo sư John Holland, từ đó định hướng nghề nghiệp cho các em được tốt hơn.
Những bài viết này tôi viết dựa trên sách của chính tác giả học thuyết, giáo sư John Holland, Bản đồ thế giới nghề nghiệp và các nghiên cứu lâu năm của công ty ACT, là công ty chuyên làm trắc nghiệm ở Mỹ, và từ những quan sát của bản thân tôi trong hơn chín năm làm công tác giáo dục và tư vấn hướng nghiệp.
(Nếu bạn chưa biết Lý thuyết mật mã Holland và Bản đồ thế giới nghề nghiệp có thể đọc thêm tại đây: Lý thuyết mật mã Holland; Bản đồ thế giới nghề nghiệp)
Tôi mong các em và quý cha mẹ hãy xem đây là một trong những nguồn tài liệu tham khảo. Nếu phần nào không phù hợp với trường hợp của mình, các em và gia đình hãy nghe theo nhận định của bản thân vì những gì tôi chia sẻ chưa chắc đã đúng cho tất cả mọi người.
Nhóm Xã hội và Nghệ thuật – Những tâm hồn cao thượng
Trong những bài viết trước, tôi có chia sẻ rằng đặc điểm của nhóm Xã hội là sự yêu thích và khả năng làm việc với con người, thích soi sáng, giúp đỡ, truyền đạt thông tin, huấn luyện hoặc chữa trị cho người khác, và thường có khả năng về ngôn ngữ.
Trong khi đó, đặc điểm của nhóm Nghệ thuật là khả năng nghệ thuật, cải tiến, trực giác và thích làm việc trong các tình huống không có kế hoạch trước như dùng trí tưởng tượng và sáng tạo.
Sự kết hợp của một người có đặc điểm của cả hai nhóm này là:
- Lòng yêu thích tìm hiểu và khả năng thấu hiểu về cảm xúc của người khác;
- Lòng yêu thích tìm hiểu và khả năng nhạy cảm trước vẻ đẹp của bất cứ điều gì hay bất kỳ ai, từ thiên nhiên đến con người, từ âm nhạc đến văn thơ;
- Nhu cầu cực kỳ lớn trong việc yêu thương và được yêu thương, thuộc về và được thuộc về;
- Nhu cầu không kém trong quyền được tự do sáng tạo và thoải mái trong phát triển;
- Thường có mâu thuẫn giữa việc sống hài hòa với người xung quanh, sống vì người khác và ham muốn được nổi bật, trở nên độc đáo cũng như sống vì bản thân.
Đi kèm với những điểm son trên, một số điểm yếu mà các em thuộc hai nhóm này phải học cách đương đầu bao gồm:
- Dễ bị tổn thương vì tâm hồn rất nhạy cảm;
- Cảm xúc dễ dao động ở biên độ rộng;
- Tạo cho người khác cảm giác họ yếu đuối và phụ thuộc về tình cảm vào người khác;
- Không kiên định và quyết đoán khi ra quyết định; dễ bị ảnh hưởng bởi người khác.
Nuôi dưỡng theo tự nhiên
Những đặc điểm của hai nhóm Xã hội và Nghệ thuật tạo ra sự độc đáo của những người mà tôi gọi tên là ‘những tâm hồn cao thượng’. Nếu được thông cảm và thấu hiểu bởi cha mẹ từ thuở ấu thơ, các bạn của nhóm này sẽ trở thành những con người tự tin, nhiệt huyết, sáng tạo, và luôn luôn hành động để thế giới trở nên một nơi đẹp hơn cho tất cả mọi người.
Khi còn nhỏ, những bạn có đặc điểm của hai nhóm Xã hội và Nghệ thuật sẽ phát triển tốt nếu được cha mẹ:
- Dùng ngôn ngữ gắn bó và yêu thương trong đời sống hàng ngày (ví dụ, ba mẹ thương bé quá; con đang cảm thấy như thế nào?)
- Cho phép được tự do quyết định trong một số việc (như chọn quần áo, thời gian đi chơi,…), cho phép được tự do bày tỏ cá tính và sở thích trong một số khung giờ (ví dụ, chiều thứ 7 muốn làm gì thì làm)
- Thấu hiểu về sự khác biệt của em với bạn bè xung quanh và đặc biệt là không so sánh bé với ai (ngay cả khi khen bé hơn người khác)
- Giúp em tập điều chỉnh cảm xúc bằng kỹ năng tư duy logic. Ví dụ, trao đổi hàng ngày, kể chuyện, đọc sách chung, để từ từ giúp em tập phân tích và hiểu các vấn đề hay con người qua một lăng kính khác cảm xúc
Ở tuổi dậy thì, những bạn có đặc điểm của hai nhóm Xã hội và Nghệ thuật sẽ phát triển tốt nếu:
- Hiểu được đặc điểm tự nhiên của mình và sống cùng những đặc điểm ấy thay vì xét đoán hay sợ hãi
- Hiểu được các điểm yếu do những đặc điểm tự nhiên mang lại và học cách bổ túc các điểm yếu ấy
Hướng nghiệp cho nhóm Xã hội và Nghệ thuật
Theo bản đồ thế giới nghề nghiệp của ACT, những nhóm ngành sau đây phù hợp với những ai thuộc hai nhóm đặc điểm Xã hội và Nghệ thuật:
- Nghệ thuật ứng dụng (thị giác): thiết kế thời trang, thiết kế đồ họa, họa sĩ tranh minh họa, chỉnh sửa phim ảnh, trình bày hàng hóa, v.v.
- Nghệ thuật sáng tạo và trình diễn: nhà soạn kịch, vận động viên chuyên nghiệp, phát thanh viên, biên tập viên truyền hình, nhà văn, v.v.
- Nghệ thuật ứng dụng (viết & nói): viết quảng cáo, phê bình sách/dịch, thông dịch, dịch thuật, quan hệ công chúng, nhà báo, v.v.
- Chăm sóc sức khỏe: chăm sóc tại nhà, dinh dưỡng học, huấn luyện thể hình, nha khoa, huấn luyện thể thao, vật lý trị liệu, v.v.
- Giáo dục: giáo dục sức khỏe, giáo dục nghệ thuật, giáo dục kinh doanh, giáo dục nghề, giáo dục thể thao, giáo dục mầm non và các cấp, v.v.
- Dịch vụ cộng đồng: tham vấn hướng nghiệp, tham vấn tâm lý, tư vấn tài chính, dịch vụ tuyển dụng, dịch vụ pháp lý, dịch vụ xã hội, tình nguyện viên, v.v.
- Dịch vụ cá nhân: pha chế thức uống, dịch vụ giữ trẻ, dịch vụ thẩm mỹ, chăm sóc sắc đẹp, dịch vụ du lịch, dịch vụ giải trí, v.v.
Với những bạn có hai nhóm nổi trội là Xã hội và Nghệ thuật, rất nhiều khi họ sẽ muốn trải nghiệm trong các ngành hoàn toàn khác nhau, ví dụ như Tâm lý và Biên tập viên truyền hình. Mới nghe qua, cha mẹ sẽ nghĩ con mình chưa hiểu bản thân, hay dao động, dễ thay đổi, và vì vậy có nhiều lo lắng. Nhưng nếu hiểu rõ các nhóm sở thích tự nhiên theo học thuyết Holland, thì quý cha mẹ sẽ thấy ước muốn trên đây của em ấy là điều bình thường.
Sẽ tốt cho các em thuộc hai nhóm này nếu được trải nghiệm qua các hoạt động trong hai nhóm từ những ngày còn nhỏ. Từ từ, các em sẽ rút ra kết luận ngành nào sẽ phù hợp với mình nhất khi chuẩn bị tốt nghiệp lớp 12.
Dù vậy, sau này, nếu em muốn thử nghiệm một công việc mới lạ, khác hẳn với những gì cha mẹ kỳ vọng thì cũng không có gì bất thường. Bởi lẽ, thời đại mới với rất nhiều cơ hội và sự thay đổi, miễn là các em luôn hiểu mình là ai, vì sao mình quyết định như vậy, và chuẩn bị kỹ càng, các em sẽ ổn.
Tôi hy vọng bài viết này gửi đến các em và quý cha mẹ một cái nhìn sâu hơn về sự kết hợp của hai nhóm đặc điểm Xã hội và Nghệ thuật. Tôi chúc các em và quý cha mẹ bình an và tìm được nhiều niềm vui trong cuộc hành trình hướng nghiệp sắp tới.
Bài viết được tham khảo từ Hướng nghiệp sông An
